Franciszka, Pauliny, Daniela 11 października, 2024 23:59:59
Ostrów Wielkopolski

Stary cmentarz rzymsko-katolicki

Stary cmentarz rzymsko-katolicki pod wezwaniem św. Stanisława Bpa, mieszczący się pomiędzy ul. Wrocławską i ul. Wysocką w Ostrowie Wielkopolskim został założony w latach 1794-1797. Właścicielem najstarszej w Polsce nekropolii jest CRK Zieleń i Rekreacja Sp. z o.o. w Ostrowie Wielkopolskim.

Cmentarz został wpisany do rejestru zabytków w 1987 roku (rej. zab. nr 492/A z dn.12.03.1987r.). Teren zajmuje powierzchnię 1,256 ha ogrodzoną ceglanym murem (do 1832 roku cmentarz ogrodzony był murem drewnianym), główna brama wjazdowa znajduje się od ul. Wrocławskiej. Cmentarz urządzony był poza obszarem miejskim (w początkowym okresie istnienia). Oddalony od kościoła, położony na południe ówczesnego centrum miasta (z upływem lat uległ stopniowemu przesunięciu do obecnego miejsca usytuowania). Całość podzielona jest na oś północną i południową, przecinające się alejki dzielą teren cmentarza na sześć kwater. Zabudowę cmentarza tworzą: murowana kaplica cmentarna znajdująca się przy murze południowym zawierająca w podziemiu groby oraz grobowce rodzinne wolnostojące oraz groby z nagrobkami lub płytami. W alei głównej znajdują się dwie rzeźby osadzone na panelowych cokołach pochodzące z II połowy XIX w.

Cmentarz kilkakrotnie narażony był na likwidacje m.in. w 1820 r. przez władze pruskie, w czasie II wojny światowej, a także po wojnie z powodu przebudowy układu komunikacyjnego, wydano wtedy (w 1962 r.), zgodę na likwidacje nekropolii – doszło wtedy do dewastacji kapliczek, niszczenia metalowych krat i łańcuchów oraz kradzieży nagrobnych płyt. Dopiero po 1982 roku cofnięto to zezwolenie i rozpoczęto renowacje zabytków.

W roku 1892, kiedy to proboszczem był ks. Julian Echaust, zaczęto likwidować rów otaczający cmentarz (przypuszczano, że wiązało się to z przygotowaniem miejsc dla pochówku samobójców, którzy nie mogli być chowani na terenie cmentarza). Podczas działań wojennych w lutym i marcu 1945 roku na dwóch ostrowskich ewangelickich cmentarzach pochowano we wspólnych mogiłach zabitych i poległych. Stary cmentarz nie doznał w tym okresie żadnych uszkodzeń.

W marcu 1945 roku w sąsiedztwie starego cmentarza, między murem zachodnim a ul. Wrocławską, na skwerze urządzono niewielki cmentarzyk dla poległych żołnierzy radzieckich. W 1946 r. posiadał on metalowe ogrodzenie, a mogiły obramowane sztucznym granitem posiadały czarne nagrobki wykonane ze sztucznego polerowanego kamienia. Całość charakteryzuje duże bogactwo form stosowanych w artystycznym kowalstwie XVIII i początku XIX w. (zdobione łańcuchy, żeliwne filarki, pachołki, kraty i neogotyckie ogrodzenia grobowców). W południowej i wschodniej części cmentarza znajdują się neogotyckie grobowce, kaplica cmentarna oraz neoklasycystyczny grobowiec architektoniczny na planie kwadratu – należący do rodziny Idzikowskich. Poza tym można tam takżę zaobserwować formy późno romantyczne przejawiające się w nagrobkach ze sztucznego kamienia (formy secesyjne) np. grób dr med. I. Taczaka – pierwszego przewodniczącego Rady Miejskiej 1919.

W roku 1961 cmentarz został zamknięty dla celów grzebalnych. Te decyzje władz centralnych potwierdziła Miejska Rada Narodowa .Nieczynna nekropolia stopniowo podupadała. Najcenniejsza rzeźba cmentarna - rzeźba „Pielgrzym” została przeniesiona do podcienia kościoła św. Stanisława. W roku 1982 proboszcz parafii św. Stanisława wystąpił do władz miasta o reaktywowanie cmentarza.

Stary cmentarz jest miejscem spoczynku wielu zasłużonych dla Ostrowa i Wielkopolski ludzi m.in. Gustaw Bojanowski – pisał nowele i opowiadania, pracował na stanowisku wicestarosty jak również w Okręgowym Urzędzie Likwidacyjnym, Maria Zofia Stanisława Bojarska – nauczycielka, w okresie II wojny światowej organizowała tajne nauczania, odznaczona Krzyżem kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski jak również Złotym Krzyżem Zasłużonych., Jan Kompałła- inicjator budowy ostrowskiego gimnazjum, Jan Rowecki, Augustyn Szamarzewski, Antoni Chiżyński, Anastazy Cywiński, Walenty Górski, Józef Kajzer, Henryk Serwa, Franciszek Stawicki, Jan Waldowski, i inni.

Teren cmentarza uzupełniają stare ogromne drzewa tworzące aleje lipowe i klonowe dzielącymi teren na nieregularne kwatery. Na całym cmentarnym terenie znajduje się ok. 150 drzew. Co roku organizowane są kwesty na rzecz ratowania zabytków starego cmentarza, w której biorą udział samorządowcy, dziennikarze, jak również młodzież i wiele innych znanych osób.